Een nieuw begin

Mijn ervaring als ‘ontwikkelingswerker’, mijn eerste en enige ervaring, is in Sierra Leone.
Sierra Leone, zegt men, is een corrupt land. Hierbij komt dat de recente oorlog nog een behoorlijke invloed zou kunnen hebben op het (zelf)vertrouwen van mensen, en dat de overdaad aan hulp die na die oorlog gekomen is mede bewerkstelligd lijkt te hebben dat veel mensen van Sierra Leone over het algemeen graag alle vernieuwingen aan de hulpverleners over laten, zelf vooral gefocussed op het verbeteren van de eigen situatie op alle mogelijke manieren. Daarbij een goed oog hebbend voor het verwoorden en tonen van hun ‘hulpeloosheid’ en ‘afhankelijkheid’ aan de gevers.

Ik weet dat het hard klinkt, maar ik en anderen kunnen er niet omheen. Er is nog steeds een grote nood in Sierra Leone, bij de meest kwetsbaren en allerarmsten, en dit ondanks een leger hulpverleners en enorme hoeveelheden geld die het land binnen gekomen zijn na de oorlog. De country director van mijn NGO zei in september 2009 tijdens de in-country training letterlijk dat hij niet begreep dat dit land nauwelijks hogerop is gekomen ondanks dit alles.
Inmiddels 15 maanden verder, en na drie banen in drie verschillende plaatsen snap ik het een beetje. De ellende is een money maker voor degenen die in de positie zijn om daarvan te kunnen profiteren. Zoals trouwens ook in andere landen, ga maar kijken op internet of luister bijvoorbeeld naar BBC World.

Sierra Leone is zeker niet alleen een arm, onderontwikkeld land. Het is iets kleiner dan Nederland, met een bevolking van ongeveer zes miljoen en een gemiddelde levensverwachting van 48,5 jaar.
Voorheen werd het ‘het Athene van Afrika’ genoemd vanwege de universiteit die hier al lang is. Het land zelf is in potentie enorm rijk, met diamanten, delfstoffen, olie, een haven, altijd water en goede landbouwgrond. Er is redelijke persvrijheid, er zijn moderne communicatie middelen en aardig wat goed opgeleide mensen, die helaas regelmatig hun kans op een baan verkleind zien worden door de hulpverleners en buitenlandse consultants, of begrijpelijk op zoek gaan naar ‘greener pastures’ zoals men hier zegt.

Daarnaast is het ook een mooi land, met veel mogelijkheden. Men hoopt dat het toerisme zich gaat ontwikkelen; vooral de stranden zijn prachtig en vergeleken met andere landen is het hier erg goedkoop. Zeker bij de eerste kennismaking is de bevolking belangstellend, vriendelijk en behulpzaam. En als je een beetje om kan gaan met hoe mensen hier in elkaar kunnen zitten en wat hun behoeften zijn, zijn ze ook op de lange duur over het algemeen niet slecht.
Dat verschilt trouwens niets, denk ik, van hoe mensen waar dan ook in elkaar kunnen zitten, het zijn overwegend de omstandigheden die bepalen wat het meest op de voorgrond treedt. Hier ziet iedereen de ontwikkelingswerkers en hun lokale medewerkers rondrijden in dure auto’s, men weet van de corruptie ook in die organisaties, men ziet steeds nieuwe buitenlanders komen met zakken vol geld voor hun goede doel, men heeft ondervonden dat er niet goed onderzocht wordt waar dat geld uiteindelijk terecht komt; of het inderdaad de armsten bereikt waarvoor het bedoeld is.

Ik veronderstel dat het in een post-conflict land moeilijk is om te helpen met de wederopbouw, juist ook wanneer je van andere delen van de wereld komt. Maar ik neem ook aan dat de INGO’s wel iets kunnen verwachten van de goed opgeleide en goed betaalde staf ter plekke. Een UN medewerker krijgt op z’n minst 2.500 USD per maand; daarnaast gratis wonen mét airconditioning en 1.000 USD voor eten.
Een gemiddelde lokale arts verdient rond de 700.000 Leones per maand in overheidsdienst; dat is ongeveer 155 USD. Een leraar zo’n 400.000 Leones.
Mijn grote zorg is dat de hulp nauwelijks geëvalueerd wordt hier. En dat ondanks de ervaringen en zorgen van werkers in het veld de strategie weinig verandert.
Mijn conclusie is dat er veel donorgeld niet terecht komt op de plekken waar dat zou moeten zijn. En mijn angst dat het niet opportuun is voor INGO’s om hierover verder te communiceren of conclusies te trekken, omdat men zijn baan en inkomsten niet op de tocht wil zetten.

Om dit alles heb ik mijn werk hier opgezegd.
Ik wil een poosje terug komen naar Nederland om te proberen even goed te verdienen, want dat is hard nodig na bijna anderhalf jaar vrijwilligen. En Moses en ik willen hier in de buurt een stuk land kopen om een eigen huis op te kunnen bouwen. Mét moestuin en kippen. En als we veel verdiend hebben een gastenverblijf, anders komt dit later wel.
Wat ik precies ga doen wanneer ik hier terug ben weet ik nog niet. Wél dat we Moses’ toekomst zo goed mogelijk willen gaan regelen, en zijn toekomstige reizen van dit zwarte continent naar Nederland of waar dan ook eenvoudiger en goedkoper wil maken. Dat moet mogelijk zijn.

Misschien denken sommigen van jullie nu: Ja, maar wat moeten wij nu met die allerarmsten?
Helaas kan ik die vraag niet beantwoorden. Ik denk wel dat we een verantwoordelijkheid voor de minder bedeelden waar dan ook hebben. En dat het goed is om te doen wat je hart je ingeeft. En goed om in elk geval te vragen, of uit te zoeken, welk deel van wat je eventueel geeft of doet uiteindelijk die armsten bereikt, en hoe dit onderzocht wordt. In Nederland zijn we onder andere gezegend met snel internet, daar is heel veel op te vinden. En ga daarbij niet alleen af op de verhalen op de websites van de goede doelen organisaties.
Verder wilde men in het paradijs al weten wat goed was en wat kwaad, en daar is dat ook niet helemaal gelukt, dus laat de moed niet zakken bij dezelfde uitkomst.

Met op de achtergrond de lokale radio met zoete dromen over een witte kerst, wat in Freetown met gemiddeld dertig graden niet erg waarschijnlijk is, maar de Freetowners er niet van weerhoudt het uit volle borst mee te zingen, en op het nieuws de kerstellende van alle gestrande reizigers op besneeuwde vliegvelden wensen we iedereen prettige feestdagen.