Reasons to be cheerful

BBC World; één van m’n ontdekkingen in Sierra Leone. In Makeni heb ik een transistor radio gekocht, omdat we daar vrijwel altijd zonder stroom waren. Sinds die tijd luister ik regelmatig, tegenwoordig bijna dagelijks tussen een uur of zes en acht ’s morgens naar Network Africa. Klasse radio.
Vorige week had de reporter voor Sierra Leone, Amara Fofana, om een gunst gevraagd: een Sierra Leoons populair liedje voor zijn jarige vrouw. So many beautifull women around, maar geen als zij. Ze draaiden het helemaal. Geweldig!

Ook TV kijken hier is vaak een genoegen, vanwege de goede programma’s die er zijn. De pogingen om de kwaliteit te verbeteren lukken niet altijd: toen News Hour opgepimpt was met op die van CNN lijkende intro’s werden die soms vóór een item zes keer herhaald, terwijl het desbetreffende interview maar niet op wilde starten. Maar je ziet dat ze hun best doen bij SLBC.
De reclame kan vermakelijk zijn, bijvoorbeeld: twee jonge vrouwen, een intellectueel type met bril en een stuk wiebelend op hoge hakken, lopen samen over straat. De intellectuele kijkt zorgelijk en vertelt wat tegen het stuk over een vriendje, waarop de ander stil blijft staan en een vrouwencondoom in een doosje uit haar handtas haalt. Ze praten door, de intellectuele kijkt verrast maar het mooiste is de presentatie van het condoom door het stuk: ‘Safe Ride, and I mean: it’s safe, it’s real safe!’ Haar gezicht is overtuigend, prachtige mimiek, haar lichaam draait ter ondersteuning in allerlei bochten wanneer ze vertelt dat het plezier beslist niet minder is en hoe het werkt. Waarop de ander ineens tot haar verbazing bij haar vandaan loopt. Om óók Safe Rides te gaan kopen, blijkt iets later.
Ook een topper voor mij: de reclame van een rouwcentrum, waarbij strak geklede mannen een kist dragen en zelfs ‘the special machine’ waarmee de kist langzaam in de tombe zakt uitgebreid in beeld komt. Deze eindigt met de woorden: ‘Virtues, THE place to be!’
Bij het mortuarium van een groot ziekenhuis vlakbij de school staat tegenwoordig trouwens een man met wat grafstenen in de aanbieding, in de open lucht pal aan de overkant van de straat.
Er is enige weken volop kerstmuziek uitgezonden, ook in Karaoke versie. Het beeldmateriaal van een aantal liederen bestond uit opnamen van sneeuwsculpturen. In één lied werd bij de woorden: ‘I see my Saviour is born’ ingezoomed op de kop van een enorme Donald Duck van sneeuw.

Het prachtige strand vlakbij is geweldig, en mensen die ik daar regelmatig ontmoet, zoals de vissers, leuk.
Ik ken inmiddels veel van hen, hoewel ik nog steeds gezichten door elkaar gooi. Lahaye en Alimamy, Mr. Freemans zonen, herken ik nu wel altijd. En Mambodi, een man die af en toe psychotisch is en mij eens onwijs paranoïde en zeer behoedzaam over het strand langs de vloedlijn heeft geleid, mij bij ieder golfje dat naderde wat naar de strandkant duwend. Als hij zich goed voelt, gelukkig is dat vaak, werkt hij mee met de vissers.
Sommigen van hen kunnen ook af en toe irritant om geld vragen, maar dat is minder geworden nadat ik iemand geantwoord heb dat nu, in 2010, een gezonde, volwassen man zelfs hier voor zichzelf moet kunnen zorgen, waarop de anderen moesten lachen. Soms geef ik ze wat voor ‘cool water’. Ze groeten me en masse op mijn strandwandelingen met: ‘Hi mrs. Kamara!’. Laatst gaf Bassie, die (her)ken ik ook goed, me een zak met wel een kilo schoongemaakte sardines. Moses heeft ze gebakken en we hebben er drie dagen van gegeten, heerlijk op brood.

Nog meer mensen maken me blij. De matron van het hostel bij de school bijvoorbeeld, een statige vrouw op leeftijd, een generaal wanneer ze het randje voor de school leegveegt van handelaren die daar neergestreken zijn. En mij wijfelmoedig laat zitten met mijn sigaret. Ook zij begroet me met ‘mrs. Kamara’. Na Nederland bewonderde ze mijn moeders ketting met parel van mijn oma die ik mee naar hier heb genomen, en toen ik haar de herkomst vertelde glimlachte ze begrijpend. Ze woont bij ons in de buurt en had Moses vorige week vroeg zien joggen. Ik had daarbij moeten zijn, zei ze later in de school. Maar ik kreeg een zeer goedkeurende blik toen ik zei dat ik in die tijd gewassen en schoongemaakt had.
Abu en Sylvester, die soms een bord met eten naar óns komen brengen. Die altijd de voordeur opendoen wanneer die vroeg in de avond is afgesloten door de bewuste buurvrouwen. Die met grote inzet meehielpen met het verven van de gang en het balkon, geel nu en tamelijk egaal, in plaats van groen en afgebladderd. Heel licht en een grote verbetering, onze duurzame ‘kerstversiering’ dit jaar.
En Reynaldo, mijn Phillipijnse collega vrijwilliger, waarmee ik mijn ervaringen in de school kon bespreken; heel herkenbaar voor hem. Ik zou hem helpen met koken voor onze kerstparty. Om 10 uur ‘s morgens was ik bij hem, en vroeg na de koffie wat ik kon doen. Hij is een uitstekende kok ook en was al sinds de vorige dag bezig in zijn verder onbewoonde grote huis. Na even nadenken zei hij glimlachend: ‘You can talk to me’, wat ik tot een uur of vijf ‘s middags gedaan heb.
Hij stuurde me op kerstochtend een sms met ‘Thank you for your friendship’. Thank you too, Rey!

Vanmorgen, toen ik met open deur achter mijn laptop (óók zo’n vreugde, een laptop!) op de grond zat, ging het gordijn ineens opzij en stapte er een voor mij wildvreemde man binnen. Hij vroeg me diverse keren hetzelfde tot ik begreep waar het over ging: hij had Moses en mij vorige week op het politiebureau, ‘the station’, gezien om een roofoverval op Moses aan te geven. Helaas is mijn gouden ketting die ik aan Moses gegeven had daarbij van zijn nek gerukt. De man, een gedrongen en beresterk uitziend type, vroeg opgewonden: ‘Is it allright with the chain now?’ We wachten op een rechtszaak, maar hoe kon ik dat snel aan hem uitleggen? Dus ik zei: ‘No, not yet, but we expect it to be allright soon.’ Hierbij mijn wantrouwen in de rechtsgang in Sierra Leone maar even verloochenend. Hij stapte driftig heen en weer, en antwoordde: ‘If it’s not gonna be allright, tell ME. I’m a commander.’ En ging Moses helpen die voor het huis de auto aan het wassen was. Moses zei later dat het Victor, zijn vriend was, wat ik direct geloof.

De grootste verrassing en blijdschap die Sierra Leone me gebracht heeft is Moses.
Die voor hij weg gaat me eerst twee wangen en zijn mond toesteekt, waarop we sinds Nederland gedag zeggen met: ‘Doei!’
Die als hij binnenkomt vraagt: ‘Ask what happened’. Altijd wat opmerkelijks.
Die binnen enkele maanden mijn hele voorraad geurtjes uit Nederland, waar ik al jaren mee deed, op heeft gemaakt..
Die wanneer alle jerrycans vol zijn met water; er eieren, melkpoeder, koffie en suiker in voorraad zijn en een pan vol met ‘sauce’ en één met rijst dankbaar en blij kan zeggen: ‘Everything is okay now.’
Die me toezingt met Burning Spear: ‘I-man love is for you’.
Die ineens zei: ‘Now we already meet the second Christmas, me and you too!’
Die op kerstochtend vroeg een kolenpot en kolen ging kopen omdat de gastank op het moment van mijn dagelijkse kopje koffie ineens leeg bleek te zijn en alle winkels gesloten.
Wiens leven zeker niet eenvoudiger is geworden sinds we bij elkaar zijn: oplossende ‘vriendschappen’ – maar niet alle -, jaloezie, diefstal en zelfs geweld soms.

We draaiden Bob Marley op kerstochtend. ‘When one door is closed another will open.’
Ik verkeer in een situatie waarin de zekerheden die ik in Nederland had er deels niet zijn. Veel mensen hier hebben nog veel minder, en gelukkig heb ik mijn kennis en werkervaring en westerse contacten. En is onze levensstandaard voor Sierra Leoonse begrippen nu al goed. Hoewel ik ‘s nachts van zorgen over de toekomst wakker kan liggen, en daar ben ik bij de westerse economische crisis beslist niet de enige in, is het ook een uitdaging. Ik ben onder andere erg benieuwd naar hoe ik het zal doen onder deze omstandigheden. Juist onder druk maak je keuzes die je anders niet zou maken, en die keuzes kunnen positief uitwerken. Ook wanneer de druk bestaat uit een eerder als onverkieslijk beoordeelde situatie, zoals een voor westerse begrippen redelijk lege portemonnee of het ontbreken van sommige zekerheden.
Er komt tijdens de slapeloze uren altijd een moment waarop ik weer vertrouwen heb in zo’n toekomst. Dat is wanneer ik ineens een arm van Moses om me heen voel, of zijn voeten om de mijne wanneer het erg warm is. Ik sta er niet alleen voor.
We willen elkaars leven beter maken. Dat heeft hij hier voor mij al 14 maanden gedaan, met een doeltreffendheid, inzet en liefde die ontroerend en indrukwekkend zijn, en ik doe voor hem wat ik kan. Ik hoop dat we lang samen kunnen genieten van een leven in Sierra Leone en Nederland, of waar dan ook.

Gelukkig Nieuwjaar!