Spreuk van de dag

‘Als je naast een kerkhof leeft, kan je niet om alle doden treuren.’
De BBC heeft elke dag ‘our wise words of the day’, afkomstig uit diverse Afrikaanse landen. Deze sprak me al aan, en nu weer meer door Mohammed.

Ik ken Mohammed al een tijdje, een aardige, betrouwbare man. Hij is een traditional healer, en heeft eens mijn ontwrichte pols gratis, zeer pijnlijk maar fantastisch behandeld, met kruiden en door de pols weer in zijn fatsoen trekken; binnen twee dagen was het totaal genezen. Hij verdiende zijn brood, of liever rijst, door op het strand op te treden voor toeristen met acrobatiek, glas en zand eten en dat soort zaken, Rijk werd hij er niet van.
Dus hij vertelde me, toen ik hem weer eens op het strand tegen kwam, dat hij dat leven zat was. Hij wilde in zaken gaan, telefoonkaarten verkopen, maar miste nog wat geld om ermee te starten. Het leek me een goed idee, dus ik gaf hem wat. Na enkele dagen kwam ik hem weer tegen. Nu moest hij de plaatselijke VVV veel geld betalen voor de plek die hij voor zichzelf in gedachten had. Ik sprak af dat ik het de volgende dag van de bank zou halen, en het hem op het strand zou geven. Weer wat later zei hij dat hij meer dan hij verwacht had moest betalen voor het stalletje wat hij wilde hebben, en waar de timmerman al mee bezig was. Dit leek me ook een zeer noodzakelijke investering, dus daar ging ik weer. Mede dankzij een fantastische persoonlijke sponsor van me trouwens.

Na nogmaals enkele dagen zag ik hem weer op me af komen. Ik kreeg al een kriebel; ik loop vaak na mijn ‘werk’ op het strand, en dan wil ik mijn hoofd weer leeg hebben van de dagelijkse uitdagingen en ergernissen, dus alleen zijn. Dat begrijpt trouwens ook in Nederland niet iedereen; dat je soms absoluut niet van gezelschap gediend bent, maar hier is het helemaal abnormaal. Vandaar dat ik veel mensen die mee willen lopen, of praten, direct zonder poging tot uitleg afpoeier.
Bij Mohammed kreeg ik het gevoel dat hij me in de tang had, naast de teleurstelling dat het er dus bij hem ook weer op uit draaide dat hij zoveel mogelijk geld van me wilde, zoals veel anderen.
Maar dit keer was het anders. Zijn enige zus, ook het enige naaste familielid dat hij had, was de nacht ervoor totaal onverwachts in het ziekenhuis waar hij haar de vorige dag had gebracht met buikklachten overleden. Zeer triest. Hij was al bij het ziekenhuis geweest, maar men vroeg 120.000 Leones voor het lichaam en dat had hij niet, maar 80.000. Ik was echt ontdaan en gaf hem weer geld.
Maar bij het naar huis lopen voelde ik ook ergernis. Waarom had ik het gevoel steeds aan hem te moeten geven? Ik wil niet dat hij steeds op me af komt. Ik had een biertje willen drinken, en dat geld had ik nu niet meer.

Toen Moses, die van de financiële ontwikkelingen op de hoogte was, me de volgende dag na het werk weer op het strand dropte, en zei: ‘Kijk, daar is je vriend Mohammed’ (hij kent hem goed, ze zijn zo’n beetje samen opgegroeid), sprak ik mijn bedenkingen over mijn kant van de vriendschap uit. Het was trouwens Mohammed niet, ik kwam hem later tegen. In leuke, nieuw uitziende kleren. Thuis vertelde Moses me, toen we het er verder over hadden, dat Mohammed een paar tantes en ooms in een rijke wijk in Freetown had, en dat die ook wel eens iets voor hem konden en zouden doen. Hij had het me niet willen vertellen om de vriendschap tussen Mohammed en mij niet te verknoeien, maar nu ik er zelf mee zat leek het hem wel gepast. Hij bood aan om eens met Mohammed te praten.

Afgelopen week kwam Mohammed weer op me af. Zijn zus was zeven dagen begraven, zei hij, en nu moest er een maaltijd voor familie en bekenden worden gegeven. De rijst en de saus stonden al te koken, hij moest alleen nog vis hebben en had daar maar 30.000 Leones voor, en men vroeg 50.000 want de vangst was slecht die dag. Ik zei: ‘Probeer af te dingen, of koop een kleinere vis, veel succes.’ En ik ben doorgelopen naar het duurste terras aan het strand, en heb daar een Carlsberg besteld van 10.000 Leones. Het is ook een hele mooi plek hoor, met uitstekende service in tegenstelling tot het goedkopere Beach Apple waar ik vaak zit omdat het zo leuk rommelig is. Daar moet je de obers wakker schudden om je biertje te krijgen, en ze later smeken te mogen betalen, wat ze met zichtbare tegenzin accepteren.
Mohammed heeft me zeker bij Roy’s zien zitten; ik kwam hem later verder op het strand ook weer tegen. Toen bleef het bij een: ‘Tot ziens.’

Het moeilijke is het schuldgevoel: we HEBBEN het beter dan veel mensen hier. En de teleurstelling: echte vriendschappen zijn dus nauwelijks op te bouwen. ‘Love me for what I am, not what I have!’ - Lucky Dube. In gesprekken met lokale kennissen vraag ik me regelmatig af of opmerkingen bedoeld zijn om de ondraaglijke en niet te hanteren financiële ellende duidelijk te maken of gewoon een relaas van gebeurtenissen of zorgen.
Wat het ingewikkelder maakt is de communicatie, veel mensen spreken en begrijpen zeer matig Engels. Ga dan maar eens die teleurstelling proberen uit te leggen, of wat JIJ onder vriendschap verstaat.
Ik begrijp het wel, mensen zijn echt arm. Maar wanneer zo’n beetje half Sierra Leone van me verwacht financieel te worden ondersteund, en dat vaak bij de eerste kennismaking en de magische woorden ‘I want you to be my friend’, zeg ik als antwoord daarop tegenwoordig ook in Freetown steeds vaker: ‘Fokof’. Of wanneer ik in een betere bui ben: ‘Ask my husband, he controls the money’.
En geneer me steeds minder vaak voor m’n biertje.

Een dag later.
Ik werd vanmorgen wakker en dacht aan het eind van dit stukje, en of het nu wel te rijmen is met wat ik een vorige keer schreef. Dat er hier zoveel goede mensen zijn, bedoel ik.
Ik heb erover nagedacht bij mijn dagelijkse oefeningen, tijdens de was en het schoonmaken erna en gedurende een heerlijke duik om weer af te koelen.
Enkele hypothesen en conclusies die ik ontwikkeld heb:
- Vriendschap tussen ‘hulpverleners’ en de lokale bevolking kan moeilijk zijn.
- Beïnvloedende factoren zijn de verschillen in verwachtingspatroon, de communicatie en het verschil in welvaart.
- Wat helpt, is duidelijkheid voor beide partijen. ‘Wat heb je precies nodig en wanneer?’ Ik heb twijfels over het ‘waarvoor’, enerzijds komt er toch wel een verklaring, anderzijds kan ik niet bepalen wat de hoogste prioriteit heeft. ‘Ik geef je zoveel, en dan is het voor mij klaar.’ Of: ‘Je krijgt niets van me want daar heb ik geen zin in.’
- Het op anderen afreageren van frustraties is geen goede manier om dingen of zelfs je humeur te verbeteren, net zo min als een ander kwalijk nemen dat je teleurgesteld bent.
- Mijn ervaringen moeten geen blinde vlek creëren voor wat ik wel krijg aan echte belangstelling, van dezelfde mensen die soms frustraties opleveren, en van goed bedoelende anderen.
Ik moet dus mijn verwachtingspatroon en gedrag bijstellen en stoppen met roken. Dan ga ik dagelijks joggen voor de endorfines en kan het leven in diverse opzichten alleen maar aangenamer worden. Toch?