Trots op Sierra Leone

Tja, ik bevind me weer in een fase van ‘Wat gebeurt er hier toch allemaal en welke gevolgen heeft dat nu werkelijk voor het land en de mensen?’. Een moeilijke vraag die me al vanaf het begin bezig houdt, en die nu weer heviger de kop opsteekt na de Nederlandse weken en een nieuwe baan.
Wat me vooral irriteert nu, is de houding van de gemiddelde Sierra Leoner ten opzichte van de ‘Blanken’. Het is niet alleen dat we als wandelende geldautomaten gezien worden. We worden verwelkomd alsof we de Verlosser zijn. Voor velen is het hoogst haalbare hier een baan bij een hulporganisatie. Bij problemen in de samenleving wordt er niet naar een oplossing gezocht, maar naar een gelddonor, of hulp van buitenaf. Voor sommigen is het al genoeg om een witte in de buurt te hebben; door anderen worden we meewarig bekeken: daar gaat er weer één, klaar om geplukt te worden.
Dat is één kant van de zaak. Een andere kant is, dat mensen die enig inzicht hebben in welke NGO’s en INGO’s er in Sierra Leone opereren, al shoppend rond gaan, zich zeer bewust van de concurrentie van heel veel anderen en meestal niet bereid wat dan ook te delen. En uiteraard altijd voor hun goede doel.

Iets anders werd me een tijdje geleden duidelijk. Sierra Leone moest tegen Egypte spelen, voor de Africa Cup of Nations. Egypte doet het goed en staat hoog aangeschreven. Maar Sierra Leone, dat uit speelde, scoorde het eerste doelpunt. Toen ging er een golf van nationale trots door het land; het was voor het eerst dat ik dat zag, en ook voor het eerst dat ik me realiseerde dat dat hier nauwelijks aanwezig is.
Mensen hier zijn over het algemeen niet trots op hun land. Ook is er nauwelijks een gevoel van samenhorigheid. ‘We don’t love each other’ heb ik al vaak gehoord. Kom niet met je hoofd boven het maaiveld, want dan cirkelt al snel de hele gemeenschap als gieren om je heen, klaar om toe te slaan.
Voor een deel geldt dit natuurlijk overal. Voor een deel is het verklaarbaar door de recente geschiedenis; het vreselijke ‘conflict’ waarbij buren in vijanden veranderden zit velen nog vers in het hoofd.
Maar ik kom maar niet van het idee af dat al die hulp van buiten ook fnuikend kan zijn voor een samenleving: er blijft niets over om trots op te zijn wanneer alles door anderen geregeld wordt. En wanneer er toch dingen veranderen, waarom zou je er dan samen je schouders onder willen zetten?

In mijn meest ongenuanceerde momenten denk ik: ‘Dat was eerst de slavernij die gemeenschappen ontwrichtte en de beste mensen afvoerde; daarna de kolonialisatie, waarbij volken tegen elkaar opgezet werden - verdeel en heers -; toen de onafhankelijkheid met onmogelijke grenzen en de voormalige kolonisators nog immer op de loer om hun koude oorlog tevens in Afrika te voeren en vanuit Afrika te voeden; en nu de vrijwel onconditionele Hulp die corrupte regeringen steunt, oorlogen in stand houdt en samenlevingen afhankelijk’.
Hartelijk dank allemaal.

Veel mensen die je op straat tegenkomt werken hard om te overleven. Er is ook een enorme veerkracht: toen de weg van Lumly naar het schiereiland bijvoorbeeld verbreed ging worden, en daarom een grote shovel als een kaasschaaf alles wat vier meter aan beide kanten van de weg opgebouwd was neerhaalde binnen een dag - stalletjes waar mensen hun zaken verkopen, halve huizen, de helft van een kerk, de werkplaats van de okadarijders, de halve markt enzovoorts -, ging men de volgende dag al door op de puinhopen met nieuwe constructies, vaak gemaakt van het afval van de oude.
Mensen verdienen beter hier.

Naast ongenuanceerde momenten heb ik ook genuanceerde, dus deze week ben ik op internet gaan zoeken. Mijn zoekterm in Google was: ‘Why aid does not work’. Er is veel interessante informatie te vinden, die ik vooral aanbeveel bij de Goede Doelen Organisaties. Maar het kan ook geen kwaad wanneer de goedwillende ‘gewone’ donor, vrijwilliger of NGO-werker zich er eens in verdiept. Om kritische vragen te stellen bijvoorbeeld, aan de eigen organisatie, aan zichzelf en aan de ontvangers.
Het beste rapport wat ik totnogtoe ben tegengekomen is:
‘Reframing the Aid Debate: Why aid isn’t working and how it should be changed’ van Lindsay Whitfield, voor het Danish Institute for International Studies, (DIIS 2009).

Een aanrader. Ik ben eraan begonnen, maar kan nu geen samenvatting of conclusie geven omdat ik het ineens heel druk krijg op mijn werk. Ik moet een Handboek voor de studenten gaan maken, wat binnen enkele weken klaar moet zijn. Dat is er namelijk nog niet, of toch wel, en oud, stoffig exemplaar wat uit een laatje kwam. Ik ga intensief samenwerken met de staf, niets zelf verzinnen doch slechts assisteren in digitale verslaglegging en met suggesties betreffende de inhoud en lay-out. Ik laat Mr. Conteh de rest van de staf, die ook informatie moet aanleveren, achter de vodden zitten, en we gaan het geheel binnenkort aan de Decaan presenteren met gepaste trots op wat we samen gemaakt hebben.
En dit Handboek zal beslist niet over twee jaar ongebruikt door een nieuwe goedbedoelende vrijwilliger uit een stoffig laatje opgedoken worden.
Neem ik me voor.
Wordt vervolgd. Evenals het Aid Debate.

En nu eindig ik met gepaste trots op Rob met een verwijzing naar een collectie van de vakantiefoto’s. Te vinden op kamara.koudenhoorn.com, dankzij hem, en ook een aanrader. Ik vind ze allemaal prachtig, maar de allermooiste die waarop Karen en ik in mooie kleuren en intens vergenoegd en blij samen een sigaret roken. Karen heeft zelfs hiervoor haar nicotinepleisters even laten liggen, wat gelukkig niet zo erg was omdat ze pas over een jaar verlopen. Desalniettemin: Dank lieve Karen! En dank lieve Rob!