Groenten enzo

Tijd om me eens te richten tot alle lezers in Warmond en omgeving. Maar iedere andere belangstellende: voel je vrij!
Allereerst, en schandelig laat, wil ik alsnog notaris Haverkamp heel hartelijk bedanken voor de gratis geboden notariële hulp. Mijn documenten moesten gecertificeerd worden vertaald en gekopieerd voordat ze naar Sierra Leone gestuurd konden worden en ik kon direct bij hem terecht. Geweldig! En hij was zelfs bereid om alles twee dagen later weer te doen, omdat er een essentiele vertaalfout was gemaakt.
Is het echt al een jaar geleden dat ik mijn Atheneumdiploma onder het kopieerapparaat van Albert Heijn had laten liggen, daar pas na een week achter kwam en met een knoop in mijn maag ging kijken of het er nog was? Tweevoudig jawel, en men had het keurig voor me opgeborgen in een la.

De inspiratie voor dit verslag deed ik op tijdens het eten van ‘petete’, een soort aardappels. We aten ze gebakken, met kip en een saus van pepers, ui, tomatenpuree en olie. Heerlijk!
Voor zover ik nu weet hebben we hier drie soorten aardappels. Eén met een rode schil, qua vorm identiek aan de Hollandse biet. Je kan ze zoals de biet in de schil koken, en die er dan makkelijk afpellen. Maar vooraf schillen en dan koken of bakken kan ook. Van binnen zijn ze wit; soms met wat rode cirkels, de structuur is zoals de Hollandse aardappel en de smaak zit tussen onze aardappel en biet in.
De tweede soort is wit van buiten en van binnen. Ik denk nu ook aan pastinakensmaak. De derde is de Irish potato, zoals ze hier genoemd worden. Die lijkt heel erg op een Bintje. Ze worden voornamelijk geimporteerd.

Zelfs hier in Freetown zie je op allerlei stukjes grond tussen de bebouwing in akkertjes; vaak met mais wat binnen drie maanden te oogsten is, en potatoleaves (voor zover ik weet niet gerelateerd aan de petetes) en cassava. Casava is een geweldige groente. Het blad kan je gebruiken als onze spinazie maar het blijft niet zo aan je tanden hangen, de wortel wordt gekookt, geroosterd of rauw in kleine stukjes gegeten. Bakken zal ook wel kunnen. Dus de hele plant kan geconsumeerd worden. De smaak van de wortel lijkt ook weer op onze aardappel, maar het geheel is wat steviger. De casavawortels lijken op pastinaken, maar dan droger. Soms zijn ze dun, maar ze kunnen ook enorm groot en dik zijn.
Casavaleaves is zeer populair onder de Sierra Leoners. Het wordt gegeten met rijst (een maal zonder rijst is geen eten voor de gemiddelde mens hier) en vis of vlees of allebei. Ik hoorde van een collega, die jaren in Engeland heeft gewoond, dat hij zodra het vliegtuig met de casavaleaves aankwam een taxi nam om snel wat te halen; daar was het schaars namelijk.
Komkommers zijn er veel; qua formaat tussen de augurk en onze komkommer in en met een echte komkommersmaak.

Je ziet niet heel veel meer groene groenten. Hier in Freetown kom je soms sla-achtige gewassen tegen maar dat is incidenteel en duur. Uien zijn wel genoeg te krijgen en worden ook veel gegeten, en ook knoflook is bekend maar veel schaarser dan in Holland. Pepers: enorme hoeveelheden en lekker heet. Er gaan er minstens 30 in elk gerecht.
De laatste maanden zie je ook tomaten, redelijk duur. Ik denk dat die ook worden geteeld.
Het meeste fruit dat er is, is volgens mij een kwestie van plukken en verkopen. Er staan enorm veel mangobomen hier, overal, ze worden al maanden aangeboden. Er zijn een stuk of drie soorten. Ook bananen zie je heel veel, en diverse soorten. Er is een wat harder soort wat ‘plantain’ wordt genoemd. De meeste mensen eten dat gebakken of gekookt, maar als ze rijp genoeg zijn vind ik ze rauw ook lekker, al worden je tanden er stroef van. Voor het mangoseizoen waren er plenty sinaasappels en grapefruits. Avocado zie je ook veel; een mooie boom. De avocado is wat duurder dan de mango, dus zal wel schaarser zijn. Ook papaja en ananas waren een tijdje geleden vaak in de aanbieding.

De vogels en vlinders: nu, in het regenseizoen, zie je andere vogels dan voorheen. Ik zag bijeneters langs het strand, en wevervogels in grote bomen (hoewel ik die eerder ook al in Makeni en Magburaka had gezien). Volgens mij heb ik eergisteren bij de school een kolibrie gespot, en ook zie je daar veel ijsvogels want het is vlakbij de zee. Eén variant lijkt erg veel op onze ijsvogel (die buiten Nederland vaak ‘Kingfisher’ wordt genoemd, voor de slimmerikken onder ons), een andere variant ken ik van Oost-Afrika: wat groter en zwart-wit. Geweldig! Roeken zijn er altijd volop, maar die zijn hier ook zwart met wit. Het gekrijs klinkt zeer vertrouwd. Onze turkse tortel heeft hier een purperen borst, net zoals de eerste ‘mus’ die ik gisteren zag. Ook weer bij de school zie ik vaak allerlei kleine vogeltjes, die ik me herinner van vroeger, toen we thuis een volière hadden.
Verder zie je, in natte en droge tijd, vooral boven de steden veel gieren cirkelen, verbazingwekkend! In de moerassen zoals in en om Makeni zie je veel kleine witte reigers; prachtig wanneer ze ‘s avonds in zwermen tegen een bewolkte lucht naar hun slaapplaats vliegen! Ik heb ook zwarte reigers gezien. Op het strand zie je af en toe aalscholvers, een buizerd-achtige vogel (beach eagle zegt men hier) en een enkele meeuw.
Ik ben niet zo’n goede vogelsspotter dus behalve dat sommige vogelgeluiden me hier nu vertrouwd voorkomen, en ik soms zelfs weet wie er roept, kan ik geen verdere informatie geven.
Vlinders: volgens mij zie ik het koolwitje hier nu rondfladderen, ik was bij de groenten de witte kool vergeten trouwens. Een vlinderparadijs is het oude spoorwegtraject tussen Makeni en Magburaka, 15 mijl, ik heb het een keer of tien gelopen, de rails zijn al lang voor andere doeleinden verwijderd en je gaat echt door de bush. Je passeert een wolk geel met witte vlinders en ziet wat verderop een zwerm oranje. Ook die grote lichtgele met zwarte randjes langs en op de vleugels heb ik vaak gezien. Volgens de gids is Sierra Leone een vlinderparadijs, en dat zal best, maar ook van vlinders weet ik niet zo heel veel.

Genoeg moestuin gerelateerde zaken nu.
Er hangt de hele dag al iets in mijn hoofd.
Ik had de aardappels gebakken; vanmorgen moest IK koken, en de kokend hete olie wachtte op de kip. ‘Dit moesten mensen drinken van de rebellen’, zei mijn vriend onverwachts. Mijn maag draaide zich om.
Deze week stonden Charles Tailor en Naomi nogal in de belangstelling op de radio. Wat een fake vertoning. ‘Laten ze hier in Sierra Leone komen vragen wat er gebeurd is’, aldus mijn vriend. ‘Charles Tailor heb ik hier nooit gezien. Mensen die verkracht en geamputeerd hebben kom ik dagelijks tegen, op straat en bij de politie en het leger’. Hij vertelde hoe hij afgeranseld was, en had gezien hoe ze kleine jongens op de grond legden om een hand af te hakken. Het litteken van een schotwond aan de binnenkant van zijn linker bovenarm kende ik al.
Vanmiddag waren we in het National Stadion om naar Sierra Leone – The Gambia te kijken. 0 – 0 trouwens. Iedereen ging staan en zong mee met het volkslied. Het regende af en toe flink. Ik zag hoe mannen, met de armen om elkaar heen of hand in hand, samen onder een paraplu stonden. Ik hoorde de man naast me grinniken toen een Gambiaan zeer behendig twee Sierra Leoners omzeilde met de bal. Ik hoorde verzuchtingen: O Salone! Ik zag de gehelmde oproerpolitie, een man of tien, vriendelijk zwaaien naar het publiek. De politieman die in uniform naast mijn vriend de wedstrijd zat te bekijken rookte gezellig een jointje mee. Er waren een stuk of vier vuvuzela’s, van Coca Cola, die iedereen even probeerde.
Dit land is een raadsel. Je denkt dat je begrijpt hoe het in elkaar zit, maar moet keer op keer je oordeel weer bijstellen. Ik verlang naar een eigen moestuin hier. Bonen moeten ook kunnen lukken.
Tot de volgende keer.