Water is life

Moses en ik wonen dus sinds maart samen in Lumly, een wijk in Freetown waar Moses al lang woont. Vlakbij het strand, in een betonnen huis van drie verdiepingen hebben we een kamer, self-containing. Dat wil zeggen dat er water toevoer zou moeten zijn, en dat we onze eigen douche en toilet hebben.
Over het water heb ik het al eerder gehad. Er zullen ongetwijfeld huizen in Freetown zijn met een goede, constante watertoevoer – zoals het kantoor van mijn NGO – maar ons huis heeft dat niet. Toen we er gingen wonen hebben we heel optimistisch een toilet met stortbak ingebouwd; die heeft het één keer gedaan en dat was nadat ik de stortbak gevuld had met een emmer water. Het straaltje dat onze badkamer toen nog bereikte was te zwak om de stortbak te vullen, zodat doorspoelen na de eerste keer gewoon direct vanuit de emmer gaat. Op zich is het hebben van een toilet wel een luxe voor de gemiddelde Freetowner, de ‘gewone’ man doet over het algemeen zijn behoeften voor zover ik weet en ook geprobeerd heb in een tijd van grote nood in een plastic zakje dat bij de rest van het afval verdwijnt, of buiten. Wel discreet, maar vooral in de buurt van het strand zie ik op stille plekken regelmatig mensen gehurkt zitten met hun broek op hun knieën als het mannen zijn, of de jurk omhoog bij vrouwen. Voor mij generen ze zich wel, lijkt het.

Een leuke herinnering wat dat betreft was de keer dat ik op het strand liep bij Goderich, een plaatsje vlakbij Freetown waar vooral de kinderen net zo in extase raken bij het zien van een witte als in Magburaka. Er zat een meisje van een jaar of zes gehurkt te poepen terwijl ik passeerde, wat haar er niet van weerhield luid Opporto! te roepen en uit alle macht te zwaaien. Natuurlijk heb ik terug gezwaaid.

Ook douchen doen we uit de emmer, met een soort maatbekertje om het water over je heen te gooien. Niets mis mee wanneer je eraan gewend bent. En nu de onregelmatige watertoevoer helemaal gestopt is door de wegwerkzaamheden kan je gelijk goed zien hoeveel water je waaraan besteedt; weer iets geleerd waar ik in Nederland nauwelijks aandacht aan schonk.
Een douche compleet met haar wassen is een halve emmer, zonder dat gaat het makkelijk met eenderde. De WC grondig doorspoelen is ook een halve emmer. Een gemiddelde was kost me twee en een halve emmer; ik denk dat ik zo’n keer of drie per week was. De grootste uitdagingen hierbij zijn Moses’ spijkerbroeken, die met de hand uitwringen is hard werken, of zwaar trainen. Als ik op zaterdagochtend was denk ik soms: nu zijn ze in Warmond aan het body pumpen; óók leuk. Lakens zijn lastig vanwege de afmetingen, maar niet echt zwaar. Bovendien gebruiken we er na de regentijd, toen het wat koeler was ‘s nachts, maar één: die waarop we liggen. In de regentijd trokken we in de nanacht soms een laken over ons heen. Schoonmaken, wat ik dagelijks doe vanwege het stof vooral door de nabij gelegen onverharde weg en om te voorkomen dat kakkerlakken, mieren of ander ongedierte een kans krijgen kost een teiltje water. Voor koken en afwassen gebruiken we ongeveer een emmer per dag.
Do try this at home! zou ik bijna zeggen.

Omdat de wegen in en om Lumly opgeknapt worden is de watertoevoer op veel plaatsen gestoord. Voor veel mensen in Sierra Leone is die toevoer altijd al: bij één van de tappunten langs de grotere wegen jerrycans of emmers vullen en die naar huis brengen, en nu voor ons dus ook. Nu zijn er ook minder tappunten, dus Moses gaat bij voorkeur zo vroeg mogelijk, ‘s nachts gaan alle kranen dicht en vanaf zes uur is het dringen, en hij loopt soms drie keer heen en weer met twee jerrycans van 20 liter.
Ook de electriciteitsleidingen hebben te lijden onder de werkzaamheden, dus we zitten regelmatig in het donker, met een kaars en de transistorradio. Niet zo erg omdat we toch aardig op het daglicht afgestemd zijn voor wat betreft slapen en waken. En omdat we al aan storingen wat dit betreft gewend waren doordat ‘Bumbuna’, de enige stuwdam in Sierra Leone, ook niet altijd genoeg stroom geeft. Of als de topup kaart voor de meter hier in huis op is en het niet direct duidelijk is wie van degenen die stroom hebben een nieuwe moet kopen.
DAT de wegen opgeknapt worden is geweldig, ondanks alle overlast die het voor veel mensen veroorzaakt. De kwaliteit van het wegdek was beroerd en de wegen waren veel te smal wat extra lastig is hier omdat busjes en taxi’s stoppen zodra ze een passagier zien of er één uit moeten laten stappen ongeacht waar ze zich bevinden of wat er allemaal achter ze rijdt. Dus enorme files altijd in de spits. Ook zijn er bijna nergens voetpaden; ik hoop dat die er nu ook komen.

De werkzaamheden worden uitgevoerd door Chinezen die weten wat ze doen en een behoorlijk tempo hebben, en geassisteerd worden door veel lokale mensen. Zoals ik al aan iemand schreef: hier zie je de verandering en de vooruitgang, en zonder allerlei idealistisch of moralistisch gewauwel ‘wat op de website vaak heel anders is dan wat er in praktijk van terecht komt’, om met een Kenyaan die lang voor een natuurbeschermer daar gewerkt heeft te spreken.
Op plaatsen waar in de regentijd complete rivieren over de weg stroomden worden afvoersystemen en bruggen gemaakt, het verkeer wordt omgeleid en waar de weg op het verharden na af is waan je je nu echt in een hoofdstad. Helaas sneuvelen er wel heel veel prachtige grote bomen, maar ik troost me met de gedachte dat alles hier in zo’n razend tempo groeit dat het groen binnen een paar jaar wel weer in orde is.

Na deze lege regel had ik eerst wat geschreven over Vaçlak Havel en Desmond Tutu; wat ze zeiden over de Chinezen vorige week in een belangrijke krant en waarom ik me eraan ergerde. Maar toen ik in mijn redenering over Al Het Goede Wat Het Westen Hier Brengt via de fantastische democratische verkiezingen al snel belandde bij de 20 jarige oorlog in Sudan dacht ik: Nee, niet hier!

Water, daar had ik het over, is ook de zee.
Afgelopen zaterdag zaten Moses en ik samen een biertje te doen aan het strand, in de middag. Ik had een vlaag malaria, en bij ziekten kan er een emotionele instabiliteit bij me optreden. In de verte zagen we de vissers een net vanaf het strand binnen halen. Toen zag ik, buiten het net, een enorme school vissen springen, met meeuwen erboven, zoals je ook in Nederland in de makrelentijd kan zien.
Ik vond het ontzettend naar voor de vissers dat het precies buiten hun net was. Maar ze lanceerden een andere boot, wat behoorlijk zwaar is: houten boten met roeispanen, en gingen snel op de vissen af. Moses, die ook visser is geweest, stond al op het strand te springen: They’ll catch them! Dus wij in de auto er naartoe. Het was heel spannend toen ze het net binnen gingen halen, ik heb letterlijk zitten bidden, maar op een gegeven moment bleek dat de vissen er inderdaad inzaten. De enorme blijdschap van de mannen, die onwijs ploeteren iedere dag met matig resultaat, maakte dat ik moest huilen. Gelukkig was ik na de biertjes en met de malaria wat gammel in de auto blijven zitten, uit het zicht dus.
We gingen naar huis met twee grote Yellow Jacks waar we drie dagen van gegeten hebben.