Kerst

Kerst 1940
Ergens in België liggen een Duitse en een Engelse legermacht tegenover elkaar, een front als in de eerste wereldoorlog nog. Het is avond, een Engelse soldaat staat op wacht en denkt aan thuis. Dan hoort hij zingen aan de overkant: ‘Stille Nacht’. Hij gelooft zijn oren niet, maar het is echt waar. Ook de Engelsen gaan zingen, en het blijft rustig.
Een Engelse officier loopt de volgende morgen naar de overkant na duidelijk te hebben gemaakt dat dit geen gevechtsactie wordt. Hij vraagt de dienstdoende Duitse officier toestemming om zijn mannen die gesneuveld tussen de linies in liggen te begraven, en krijgt de toezegging dat er vier uur niet geschoten zal worden. De Duitser geeft hem een onderscheiding en naamplaatje van een Engelsman die achter hun linie is gedood. De Engelsman is zo ontroerd door het respect voor de dode dat hij de Duitser zijn zijden sjaal geeft. Wat later op de dag krijgt hij het kerstkado van de Duitser, een paar bonten handschoenen.
Het blijft een dag of vijf rustig. Geen rust waarvoor de hoogste legerleiding toestemming heeft gegeven; het verloop van de gebeurtenissen vereiste snelle beslissingen van de mensen ter plekke. Uit zowel Duitse als Engelse documentatie bleek dat beide partijen volkomen overvallen waren door de spontane vrede. Er werd zelfs gevoetbald: 2-1 voor de Duitsers.
Dan beginnen de slachtpartijen opnieuw.

Kerst 2011
In Freetown is iedereen is al weken van tevoren opgewonden. Men probeert naarstig op alle mogelijke manieren geld te maken voor het grootste feest van het jaar wat hoge eisen stelt aan de waakzaamheid. Onze kamerdeur gaat op slot, zelfs wanneer ik even de was op ga hangen. Op het strand wordt nog meer gebedeld dan normaal; iedereen geeft de ‘compliments of the season’ en mijn zakgeld is op voordat ik halverwege ben.
Mussa slaapt in de bus onder de fleecedeken die mijn moeder in het verpleeghuis had voor warme benen bij rolstoeltochtjes, Moses is nog meer alert dan gewoonlijk en zegt dat wat mensen in huis mij niet meer groeten: ‘Be carefull!’ Zijn telefoon wordt gestolen terwijl hij aan het trainen is. Hawa brengt rijst en saus en informeert me fijntjes: ‘Kiki, almost Christmas!’
Wij gaan de kerst op het land vieren.

Moses koopt zaterdag twee kippen die op het land geslacht en gestoomd gaan worden, rijst, casavaleaves, vis, olie, uien, pepers en kruiden, drie trays frisdrank, twee zakken drinkwater, vijf liter rum in een jerrycan die gemixt wordt met een blik Gold Coin sweetened condensed milk, twee zakken Pegapacks whisky in plastic zakjes van 50 cc, 15 blikjes Heineken en verschillende soorten rookgenot. In Sierra Leone geldt vooralsnog ‘More is more’.
Ik ga mijn strandwandeling maken met Le 50.000 in mijn tasje. De vissers zwoegen zo mogelijk nog meer dan normaal in de Harmattan, de windtijd die is aangebroken en het resultaat van urenlang werken is vaak een net met kwallen en afval en een enkele vis. Alhoussei, de captain van de ploeg van Moses’ opa, zal het geld verdelen onder de mannen.
‘s Avonds bakt Moses de vis, een halve afwasteil vol. Hij heeft de grootste kookpot van zijn oma geleend. De stekker van de generator wordt nog even gerepareerd en twee tanken met benzine staan klaar want ook onze stereo met de indukwekkende boxen gaan mee naar de stille vallei.
Alhoussei bedankt ons per telefoon namens al zijn vissers.

Op 25 december schalt om half zes ‘s morgens Boney M door het huis: ‘Mary’s boychild, Jesus Christ, was born in Bethlehem’. Ik vraag me even af hoe de overige bewoners dit zullen waarderen maar dans al snel met Moses mee, ‘hark now hear the angels sing!’ Paco, de man die in onze telecomshop staat, komt met een paar zakken ijs en koelboxen. Ik kan het niet laten om even een stuk in mijn handen te houden. De drank wordt met het ijs in de tassen gedaan; wat niet past gaat in een grote teil.
Umaru en Mussa gaan de bus rijden, big business nu de halve populatie van Sierra Leone de kerst niet of juist wel ‘thuis’ viert, en wij gaan de Sunny volladen. Paco kan nog net op de achterbank naast de muziekapparatuur, het tafeltje en de mataodo om uien en pepers te stampen. Bij mijn voeten voorin een pannetje met olie, een tas met CD’s, reserve kerstkleding en mijn yogamat voor degenen die even gestrekt willen.
Om half tien zijn we op het land, ‘Property of Moses Kamara, situated at Peninsula Road Pawama - Mile 12’ volgens de akte van de Director of Surveys and Lands die we onlangs kregen..

Foday en zijn jongere broer Ali helpen met uitladen. Ik neem plaats op het bankje naast onze shop aldaar, waar al wat mannen en een klein meisje in de schaduw zitten.
De eerste klus wordt het installeren van de stereo en al gauw gaat Boney M door, ‘Parappappapam, me and my drum’. Twee mannen , duidelijk meer ‘me and my rum’ zelfs op dit vroege uur, gaan direct dansen, en meer mensen komen. Een aantal heeft meegewerkt met het maken van de blocks voor ons huis; veel anderen kennen ons én Moses’ vrijgevigheid inmiddels en hebben wel zin in een feestje. De drank wordt uitgeladen, de jerrycan rum wordt met plastic bekertjes bij het bankje neergezet en de frisdrank in het panhouse. Moses gaat rond met de vis en al gauw is het een vrolijke, drinkende en dansende groep waar de kippen tussendoor scharrelen.
Eigenlijk was het plan dat Moses en ik samen zouden koken, maar als ik de pepers geplukt heb laat Foday niet meer toe. Hij, Paco, en Moses koken in twee grote potten op houtvuurtjes, een karwei wat een aantal uren in beslag neemt. Ze strooien rijst voor de duiven en de kippen. Robbie krijgt een stukje hete vis, nog even nagebakken, waarmee hij eerst geen raad weet. Mieke hinkt op één poot dichterbij maar blijft op afstand door zijn nijdige gegrom, ik haal de vis uit elkaar en al snel is die verdwenen.
Ik geef het kleine meisje wat cassis in een bekertje wat Foday me aanreikt, en verrukt gaat ze drinken. Wanneer dat te moeilijk blijkt lepelt ze de cassis met haar handje op en een gimlachende moeder gaat haar later wassen bij de bron. Een jonge vrouw die aan de overkant stenen aan het hakken was steekt over. Ze neemt snel wat borrels en een sigaret en beweegt zich dan op een onnavolgbare manier heupschuddend bij de mannen. Drie meisjes lopen verrukt met hun flesje fris rond.
Men wordt hongerig. Moses besluit niet langer te wachten op Mussa en Umaru, die er rond tweeën zouden zijn. De rijst wordt in teilen en pannen gedaan, saus erover en eten maar, met een lepel of je ‘natural spoon’ en snel is alles op. Dan druipen de meesten weer af.

Een man die ‘s morgens vroeg al zat te drinken gaat onderuit en wordt op de yogamat onder het rieten dakje gelegd. Wij zitten bij elkaar en luisteren naar de muziek en hebben veel plezier om iemand die zichzelf ook niet helemaal meer onder controle heeft, maar ons desondanks elke keer wanneer hij bij het dansen struikelt over de stekkerdoos van het verlengsnoer blijft verzekeren: ‘No, I’m conscious!’
Af en toe kijkt er iemand bij de yogamat.
Ali en Foday halen de schapen en de geiten die overdag in de vallei grazen zodat ik eindelijk de kans heb om ze uitgebreid te bewonderen. Zowel Froukje als het vrouwenschaap zijn zwanger, en vooral Bert de bok is schattig. Tussen Mieke en een nieuwe nog naamloze witte haan gebeurt iets heel moois, alle acht kuikens van een country chicken leven nog en er zit een duif op eieren dus ook dat belooft wat voor de toekomst.

Even voordat we gaan opruimen komt er weer leven op de yogamat. De man hijst zichzelf overeind en gaat door met dansen met Robbie liefdevol in zijn armen. We kijken glimlachend toe.
Dan is de meest extravagante kerst van mijn leven afgelopen. We laden alles weer in en gaan terug naar Lumly. Onderweg passeren we de bus die is blijven rijden vanwege goede zaken.
De vallei blijft in serene rust achter.