Z'n gangetje

Regen
Zondagavond. Zeer regentijd nu; we vertrekken in de namiddag van huis voor een biertje bij Shaba aan het strand. Onderweg door Lumly zie ik vanuit de auto boven de bergen donkere rolwolken, die er onheilspellend uitzien. En vlakbij de rotonde begint het te hozen. De marktvrouwen die met hun handelswaar – vis, uien, rijst, olie, aubergines, kruiden enzovoorts – in schalen aan de kant van de weg zitten slaken en masse een hoge kreet en ontelbare parasols met rood, geel groen en blauw gaan op hetzelfde moment open. Iedereen lacht; er is elk jaar een regentijd dus men weet wat men kan verwachten. Het waait ook enorm.
Even na de rotonde is het benzinestation, dat nu nog maar één inrit heeft die tevens als uitrit fungeert. Dit vanwege de wegwerkzaamheden daar die nog niet helemaal klaar zijn. De verkeerschaos is er nog groter dan normaal: een file auto’s richting Lumly; een andere file de tegenovergestelde richting, naar het strand; auto’s die het benzinestation in willen gaan en auto’s die eruit willen over dezelfde baan; kerende taxi’s overdwars op beide rijbanen; taxi’s die over de verkeerde baan rijdend tijd proberen te besparen en de boel totaal blokkeren en veel getoeter en gescheld. Maar ook nu komt het weer goed en we rijden even later over de Beachroad in een plensbui.
We passeren een eenzame inelkaar gedoken man die roerloos met zijn shirt over zijn hoofd in de regen in de berm zit, alsof het laatste oordeel is aangebroken.
Er zijn nauwelijks mensen op de weg of het strand, op een paar enthousiaste voetbalteams na. Voetbal is enorm populair hier, en vooral op zondag wordt er veel gespeeld op het strand. De niet-voetballers schuilen in de hotels in aanbouw of onder welke overkapping dan ook die men snel kon vinden.
Bij Shaba, onze favoriete plek aan het strand, nuttigen we onze drankjes in de auto met uitzicht op een grijze zee. Een hond op het strand, een klein teefje, rent enthousiast naar een reu die wat verderop wat verdwaasd om zich heen zit te kijken. Ik heb haar tot nog toe alleen maar schuw en bangerig gezien.
Mr. Koroma, ‘de man met de aangelijnde hond’ wat uitzonderlijk is hier en die ik vaak op het strand gezien heb, heeft zijn dagelijkse strandwandeling ondanks de regen niet geannuleerd. We krijgen een brede armzwaai.
We hebben laatst ook bij Shaba een tijdje met hem zitten praten. Hij heeft twintig jaar in Engeland gewoond, inde buurt van Newcastle, en vindt de UK de meest vreselijke plek om te leven: veel te veel stress. Ergens klopt er iets niet bij hem, hoewel Newcastle mij ook niet echt aanlokt. Mr. Koroma’s aardse paradijs is Alicante in Spanje. Hij is daar eens geweest: ‘nice people, nice climate, beautiful beach!’ Nadat zijn familie in Engeland hem heeft geterroriseerd, en zelfs bestookt met witchcraft, is hij terug gegaan naar Sierra Leone. Hij moet hier nog acht maanden blijven, zegt hij.
Het blijft intussen regenen, dus na een uurtje gaan we weer terug en heerlijk vroeg naar bed terwijl de regen zeer hard tegen de ramen tikt.

Langzaam
Maandagochtend willen we nog even naar de bank voor extra dollars voor onze reis naar Senegal. We hebben op de Nederlandse ambassade in Dakar een afspraak op 16/6 in verband met de visumaanvraag voor Moses voor de Nederlandse vakantie van juli en augustus. De tickets hebben we al; weer bij Arik Air uit Lagos, Nigeria. Veel alternatieven zijn er namelijk niet.
Omdat de Rokelbank, ‘mijn’ bank in Sierra Leone, alleen in de vestiging in het centrum altijd genoeg vreemde valuta in voorraad heeft gaan we daar naartoe. We rijden via de Beachroad omdat de wegwerkzaamheden op Wilkinsonroad, de meest rechtstreekse weg naar het centrum, nog in volle gang zijn wat ook weer voor grote files zorgt. Helaas is dit alternatief al door vele anderen ontdekt, en doen we drie kwartier over een stukje van nog geen kilometer voordat we in kunnen voegen op de weg naar het centrum. In de buurt van de bank stap ik alvast uit, en gaat Moses parkeren want ook dit kan nogal wat tijd in beslag nemen.
In de bank, afdeling ‘Foreign Transactions’, neem ik plaats op een bankje tegenover de balies. Er zitten meer mensen en bijna alle balies zijn bezet of degenen die erachter bezig zijn ‘druk’ aan het werk. Van service heeft de gemiddelde bankmedewerker hier niet gehoord. Voor de zoveelste keer zeg ik Moses later: ‘Als die mensen op zo’n manier in een bank in Nederland zouden werken zouden ze binnen het kwartier op straat staan’. Minachtende gezichten; geen oogcontact bij een gesprek; bewegingen die wel met tegenzin en in slow-motion lijken te gaan; uitgebreide gesprekken met kennissen die gezellig achter de balie bij hun bekende plaats nemen; zelfs neuspeuterij terwijl er lange rijen klanten wachten. Een vrouw achter één van de balies is schrijvend met iets bezig. Letter voor letter, als een schoolkind, elke keer opzij kijkend naar het document waar kennelijk de gegevens opstaan die zij moet kopiëren.
Ik zit netjes op het bankje opzij op mijn beurt te wachten. Na een kwartier komt Moses ook binnen, evenals andere mensen, die naar een balie gaan en tot mijn verbazing direct zaken lijken te kunnen doen. Moses instruëert me geïrriteerd: ‘Go over there!’. Ik loop naar een balie en vraag wat hier de procedure is: wachten op je beurt of direct ergens plaats nemen. Het laatste dus. Na een minuut of twintig heb ik het bewijs dat ik 150 US dollars van mijn spaarrekening af kan halen. Ik ga naar de volgende balie: ‘Exchanges’. Nu heb ik de dollars vrij snel, maar voor de Leones die ik ook nog wil opnemen moet ik achteraan aansluiten bji een lange rij wachtenden voor weer een andere balie. Na anderhalf uur verlaten we de bank met dollars en Leones, en ruim drie uur na vetrek zijn we weer thuis.
Via mijn NGO kreeg ik de Rokelrekening, en ik denk dat ik gedurende mijn verblijf in Sierra Leone in totaal wel een halve maand onafgebroken heb gespendeerd met wachten op mijn beurt in een Rokel vestiging.

Snel
Omdat we woensdag vrij vroeg naar Dakar vliegen willen we dinsdag al naar Lungi, waar het vliegveld is, vertrekken. De auto gaat geparkeerd worden in een veilige ruimte vlakbij ons huis; wanneer iemand anders dan Moses erin rijdt overstijgen de onderhoudskosten de taxi-opbrengst namelijk altijd.
Om twaalf uur hebben we gepakt: ik een weekendtas en Moses mijn grote rugzak die helemaal vol zit met kleding van hem. In mijn tas komen nog een paar van zijn schoenen en wat andere kleren die ook mee moeten, mijn spullen en toiletzaken enzo. Ditmaal gaan we naar de veerboot met twee Okada’s die Moses ‘s ochtends geregeld heeft. Lekker snel op de motor langs de files.
Om drie uur, na de laatste casavaleaves voor een week, zijn ze er en is het tevens droog na een hele ochtend regen. Mijn tas gaat op de tank voor de rijder en Moses hijst de rugzak om zijn schouders en zet de tas met de documenten voor het visum en mijn laptop tussen de rijder en hem in. Het gaat werkelijk snel, over de heuvels om zo de ergste files te vermijden. Prachtig uitzicht heb je daar over de stad met middenin het National Stadion en de zee erachter. Na een minuut of twintig rijden we even naast elkaar, en ik zie dat Moses’ armen om zijn rijder geslagen zijn. Het gewicht van de rugzak trekt hem gevaarlijk naar achteren. Maar we gaan door, over steile hellingen en zeer smalle straatjes totdat we op Kissy Road zijn, de enige weg om Freetown te verlaten. Daar rijdt heel langzaam een grote truck voor ons. Er is veel verkeer op de tegenovergestelde rijbaan, dus de Okada’s kunnen de truck niet passeren. Al snel rijden we tussen meer dan twintig andere motoren, allemaal heel dicht op elkaar. Wij zitten vlak achter een passagier die twee op elkaar gestapelde plastic tuinstoelen op zijn hoofd heeft, zeer opvallend. Af en toe vinden er kleine botsingen plaats wanneer de truck ineens stil staat, maar geen serieuze problemen gelukkig. Een enkeling lijkt geërgerd maar de meeste rijders en passagiers vinden het wel leuk.
We zijn binnen het uur bij de veerboot naar Lungi, Moses met ontwrichte schouders, maar we breken daarmee al onze records.

PS
Ik had het over ‘de gemiddelde bankmedewerker’. Recent is me gebleken dat er zeer goede uitzonderingen zijn: we moesten alweer naar de bank in het centrum voor het geld voor de tickets naar Nederland; we hebben het visum! Nu deden de computers het nauwelijks, dus weer lange rijen. Omdat ik twaalf miljoen Leones op wilde nemen en je bij grotere transacties vaak bij een speciale balie moet zijn vroeg ik even tussendoor aan de baliemedewerker of ik dat bedrag bij hem kon opnemen. Geen probleem.
Toen ik eindelijk aan de buurt was en het bedrag weer noemde na hem mijn bankpas te hebben gegeven, verwees hij me tot mijn stomme verbazing naar een balie aan de zijkant. Maar nog steeds in een goede stemming door het visum ging ik daar zonder morren en slechts met wat opgetrokken wenkbrauwen en een hopelijk licht verwijtende blik naartoe.
De computers deden het nog steeds niet goed, dus ook daar duurde het zeer lang. Uiteindelijk kreeg ik: het bewijs dat ik het geld kon gaan opnemen bij de balie waar ik al lang had staan wachten. Toen was mijn geduld op.
Ik werd echter geholpen door een zeer vriendelijke medewerkster, die mijn ergernis volkomen begreep. Ik mocht even achter de balie komen en zij haalde het geld op. Uiteraard weer zeer grote stapels bankbiljetten maar gelukkig is Air Maroc aan de overkant van de straat. Ik frommelde er 5.000 Leones tussenuit en wilde dat de vrouw onopvallend geven. Een aktie die op veel plaatsen bij niemand die wat langer in Sierra Leone, en vast op veel andere plaatsen waar dan ook, verbazing opwekt en zelfs waardering bij de ontvanger. Tot mijn grote verrassing weigerde ze het, meerdere malen zelfs. Ze was daar om me te helpen, zei ze. Een prima bankmedewerkster!